Радиоактив черүнең иң таралган төрләре нинди?Нәтиҗә ясалган нурланышның зарарлы тәэсиреннән без үзебезне ничек саклый алабыз?
Ядро тотрыклы булыр өчен чыгарган кисәкчәләр яки дулкыннар төренә карап, ионлаштыручы нурланышка китерүче төрле радиоактив бозылу бар.Иң еш очрый торган төрләр - альфа кисәкчәләре, бета кисәкчәләре, гамма нурлары һәм нейтроннар.
Альфа нурлары
Альфа бозылуы (Инфографик: А.Варгас / IAEA).
Альфа нурланышында черегән ядрәләр тотрыклырак булыр өчен авыр, уңай корылган кисәкчәләр чыгаралар.Бу кисәкчәләр зарар китерү өчен безнең тиребезгә үтеп керә алмыйлар һәм еш кына бер кәгазь кулланып туктатырга мөмкин.
Ләкин, альфа чыгаручы материаллар сулыш алу, ашау яки эчү белән организмга кертелсә, алар эчке тукымаларны турыдан-туры фаш итә алалар, димәк, сәламәтлеккә зыян китерергә мөмкин.
Americium-241 - альфа кисәкчәләре аша таркала торган атом мисалы, һәм ул бөтен дөнья буенча төтен детекторларында кулланыла.
Бета нурлары
Бета бозылуы (Инфографик: А.Варгас / IAEA).
Бета нурланышында ядрәләр кечерәк кисәкчәләрне (электроннарны) чыгаралар, алар альфа кисәкчәләренә караганда үтеп керәләр һәм энергиясенә карап 1-2 сантиметр су аша үтәләр.Гомумән, берничә миллиметр калынлыктагы алюминий бета нурланышын туктата ала.
Бета нурланышын чыгаручы тотрыксыз атомнарның кайберләренә водород-3 (тритий) һәм углерод-14 керә.Тритий, башкалар белән бергә, светофорда, мәсәлән, караңгыда чыгу билгесен куллану өчен кулланыла.Чөнки тритийдан бета нурланыш фосфор материалы нурланыш үзара тәэсир иткәндә, электрсыз.Карбон-14, мәсәлән, үткәннәрдән алынган даталарга күнеккән.
Гамма нурлары
Гамма нурлары (Инфографик: А.Варгас / IAEA).
Ракны дәвалау кебек төрле кушымталары булган гамма нурлары рентген нурларына охшаган электромагнит нурлары.Кайбер гамма нурлары кеше тәне аша зарар китермичә уза, икенчеләре тәнгә сеңә һәм зыян китерергә мөмкин.Гамма нурларының интенсивлыгы бетон яки корычның калын диварлары белән азрак куркыныч тудырган дәрәҗәләргә кадәр киметелергә мөмкин.Шуңа күрә рак авырулары өчен больницалардагы радиотерапия дәвалау бүлмәләренең стеналары бик калын.
Нейтроннар
Атом реакторы эчендәге атом ярылуы - нейтроннар ярдәмендә радиоактив чылбыр реакциясенең мисалы (График: А.Варгас / IAEA).
Нейтроннар чагыштырмача массив кисәкчәләр, алар үзәкнең төп компонентларының берсе.Алар зарядсыз, шуңа күрә турыдан-туры ионлаштырмыйлар.Ләкин аларның матдә атомнары белән үзара бәйләнеше альфа, бета-, гамма яки рентген нурларын барлыкка китерергә мөмкин, аннары ионлаштыруга китерә.Нейтроннар үтеп керәләр, калын массалар бетон, су яки парафин белән генә туктатырга мөмкин.
Нейтроннар берничә ысул белән ясалырга мөмкин, мәсәлән, атом реакторларында яки тизләткеч нурларында югары энергия кисәкчәләре башлап җибәргән атом реакцияләрендә.Нейтроннар турыдан-туры ионлаштыручы нурланыш чыганагын күрсәтә ала.
Пост вакыты: 11-2022 ноябрь